Waarom dit Bedrijvenmeetnetwerk?
In het landelijk gebied is de veehouderij een belangrijke bron van luchtverontreiniging, zoals ammoniak, geur en fijnstof/bioaerosolen. Om een gezond en milieuvriendelijk voedselproductiesysteem te zijn is het nodig om emissies van de veehouderij naar buitenlucht, bodem en water flink te verlagen. De impact van een veehouderij op de leefomgeving wordt nu getoetst in het vergunningentraject voordat een stal wordt gebouwd. Dat gebeurt met standaard uitstootcijfers en verspreidingsmodellen. Door de uitkomst van het verspreidingsmodel te toetsen aan een grenswaarde wordt bepaald of de op te richten veehouderij binnen de geaccepteerde milieu-impact valt. Veehouders kunnen door te kiezen voor een emissiearme stalinrichting en/of emissieverminderende technieken met een lager uitstootcijfer hun milieu-impact verkleinen. Deze manier van toetsen heeft als nadeel dat het benadering is op basis van een gemiddelde uitstoot.
Nadat de stal is opgericht vinden er geen metingen plaats om te kijken of het gebruikte uitstootcijfer in de werkelijkheid ongeveer zo uitpakt. Tussen individuele veehouderijen met dezelfde inrichting zijn de verschillen in uitstoot groot. Dat komt bijvoorbeeld door verschillen in voer, ras, beweiding, enzovoort. Dit maakt aan de ene kant dat de huidige manier van toetsen met standaard uitstootcijfers en verspreidingsmodellen voor individuele veehouderijen een inschatting geeft met een vrij grote onzekerheid. Aan de andere kant laat het zien dat er kansen zijn voor veehouders om met boerenvakmanschap hun uitstoot (verder) te verlagen. Daarvoor is het dan wel nodig dat de uitstoot continu gemeten wordt - bijvoorbeeld met sensoren - en inzichtelijk is voor de veehouder, bijvoorbeeld via een App of computerprogramma. Dit noemen we bedrijfsemissie-monitoring. In het Bedrijvenmeetnetwerk werken twintig veehouders, Wageningen Universiteit en Research, Aeres en LTO Noord samen om bedrijfsemissiemonitoring mogelijk te maken.
Wat wordt er gemeten?
Op de veehouderijen van het Bedrijvenmeetnetwerk meten we de concentraties van ammoniak (NH3) en fijnstof (PM10) in de lucht die wordt uitgestoten uit de stal. Ook meten we de concentraties van koolstofdioxide (CO2), zowel buiten de stal als in de stal. Daarmee bepalen we nauwkeurig hoeveel lucht er door de stal wordt geventileerd. Door de ventilatiehoeveelheid te vermenigvuldigen met de concentraties daarin, rekenen we uit hoeveel ammoniak en fijnstof wordt uitgestoten: de emissie. Ook meten we de temperatuur en relatieve vochtigheid van de lucht die wordt uitgestoten uit de stal. Het weer en de algemene luchtkwaliteit in het gebied waar de stal staat betrekken we van het KNMI respectievelijk RIVM. Tot slot meten en registreren we allerlei factoren die van invloed zijn op de uitstoot, zoals hoeveel mest er in mestkelders zit of hoeveel en welk voer de dieren krijgen.
Waar wordt er gemeten?
Het Bedrijvenmeetnetwerk is in de tweede helft van 2022 opgezet en bestaat uit drie groepen veehouderijen: blankvleeskalveren, vleesvarkens en leghennen. De stallen liggen verspreid over het hele Foodvalley gebied. Deze drie groepen veehouderijen komen veel voor in de regio en zijn samen verantwoordelijk voor het grootste deel van de ammoniak- en fijnstofuitstoot in de regio.
Hoe wordt er gemeten en data verwerkt?
De stallen van het Bedrijvenmeetnetwerk zijn uitgerust met een meetsysteem bestaande uit een aantal sensoren die verbonden zijn aan een databox. De databox logt en verzendt de meetgegevens draadloos naar een server van Wageningen Universiteit en Research (WUR). Voor de sensoren is een keuze gemaakt uit commercieel beschikbare en goed presterende sensoren. De databoxen zijn speciaal voor dit project ontwikkeld en gebouwd door WUR. De meetgegevens die binnen komen op de server van WUR worden opgeslagen, gecontroleerd, bewerkt en samengesteld tot rapportages voor de veehouder en zijn coach. De metingen met sensoren worden regelmatig gecontroleerd met zogenaamde ‘gold standard’ meetmethoden.
Hoe werkt het sturen op lage emissies?
In de stallen van het Bedrijvenmeetnetwerk wordt in het eerste jaar, het referentiejaar, de baseline emissie gemeten. Dat wil zeggen: de emissie die voor dat bedrijf gangbaar is. In het tweede jaar, het interventiejaar, mogen veehouders aan de slag met het sturen op zo laag mogelijke emissies. Daarvoor kunnen zij kiezen uit een lijst met voer-, dier- en stalmaatregelen die met weinig of geen techniek door te voeren zijn en waarvan bekend is dat ze de emissie verlagen. Bijvoorbeeld het dagelijks afdraaien van de mestbanden in leghennenstallen of aanpassingen in het voer.
Doelstellingen bedrijvenmeetnetwerk
Met het Bedrijvenmeetnetwerk streven we de volgende doelen na:
- Technisch:
- Het opdoen van technische kennis en expertise in het opzetten van emissiemonitoring op veehouderijbedrijven met een focus op: sensoren > datalogging en -verzending naar een server > dataopslag en bewerking > ontsluiting van de meetgegevens voor de veehouder en zijn coach;
- Ontwikkelen en testen van sensoren in co-creatie met het bedrijfsleven voor het meten van fijnstof in stallucht als onderdeel van bedrijfsemissiemonitoring.
- Kennis en inzichten emissies:
- (gemiddelde) Hoogte van emissies met accurate en up-to-date emissiecijfers uit de bedrijven van het Bedrijvenmeetnetwerk met blankvleeskalveren, vleesvarkens en leghennen;
- Inzicht in emissiepatronen in de tijd;
- Emissievariaties tussen bedrijven;
- Relaties tussen activiteiten in de stal en emissie.
- Input voor meetstrategieën en verspreidingsmodellen:
- Emissiecijfers zijn nodig om de zogenaamde ‘meetstrategie’ voor emissiemonitoring te bepalen;
- Emissiecijfers zijn nodig als input voor de verspreidingsmodellering door het IRAS-UU waarmee modellen worden geoptimaliseerd en gevalideerd, concentratiekaarten worden gemaakt en scenariostudies worden uitgevoerd.
- Relatie emissies en omgeving:
- Het verkrijgen van meer inzicht in de relatie tussen de emissies uit de stal en de concentraties buiten de stal, in de leefomgeving.
- Het verkrijgen van inzicht in het perspectief van bedrijfsemissiemonitoring gekoppeld aan sturing via management (voer-, dier- en stalmaatregelen).
Vragen of suggesties?
Neem voor meer informatie over het Bedrijvenmeetnetwerk contact op:
- Dr.ir. A. (Albert) Winkel - Wageningen University and Research: albert.winkel@wur.nl
- Kijk ook op www.boeraanhetroer.nl
Dit onderzoek maakt deel uit van het thema Toekomstbestendige Landbouw binnen de Regio Deal Foodvalley.
